Hulp voor vluchtelingen | Polen: "Ze willen humanitaire hulp criminaliseren"

U staat in Polen terecht voor het verstrekken van voedsel en kleding aan vluchtelingen. In 2021 kwamen duizenden mensen via Wit-Rusland naar Polen om asiel aan te vragen. Polen beoordeelde dit als een ‘hybride aanval’, sloot het grensgebied af en reageerde met brute tegenaanvallen. Hoe beoordeelt u de aanklachten tegen u en de andere vier activisten – de “Hajnówka Vijf”?

De beschuldigingen waren voor mij een schok. Ik woon in het Białowieża-bos, aan de grens met Wit-Rusland. Veel mensen daar, net als ik, hielpen vluchtelingen omdat de Poolse staat niets deed. Wij waren ervan overtuigd: niemand mag in ons bos sterven. Daarom gaven wij ons voedsel en onze tijd aan mensen in nood. Nu riskeren we vijf jaar gevangenisstraf of zelfs langer. De officier van justitie vergeleek ons ​​met smokkelaars. Dat klopt niet. Wij geven mensen ons eigen eten en nemen geen geld van hen aan. Smokkelaars daarentegen werken voor winst.

Hoe is deze beschuldiging ontstaan?

In 2022 werden twee van mijn medeverdachten gearresteerd in een auto met drie vluchtelingen. Het zijn activisten die besloten de mensen in het bos te helpen. Ik werd aan de zaak toegevoegd omdat ik contact met hen had. Het ging toen om een ​​Koerdisch gezin met zeven kinderen en een man uit Egypte. Ik gaf ze eten en slaapzakken en liet ze zien waar ze even konden rusten. Vaak waren de vluchtelingen in het bos in slechte gezondheid en hun enige hoop was om hen naar de dokter in de dichtstbijzijnde stad te brengen. Waarschijnlijk was dit ook de bedoeling van mijn medeverdachten. Als de mensen in het bos waren gebleven, zouden ze met geweld zijn afgewezen.

De volgende en waarschijnlijk laatste hoorzitting is op 14 mei. Welke uitspraak verwacht u?

Ik verwacht dat alle bewijsstukken worden onderzocht. Ik heb niemand pijn gedaan, ik heb alleen mensen geholpen. Ik hoop dat het een eerlijk proces zal zijn. Ik weet niet wat de rechter ervan vindt. Ik heb het gevoel dat hij niet bevooroordeeld is en niet openstaat voor de feiten die op tafel liggen.

In 2021 sloot de Poolse regering het grensgebied met Wit-Rusland volledig af. Zelfs journalisten mochten het gebied niet betreden zonder militaire escorte. Kunt u uitleggen hoe u vluchtelingen in deze omgeving bent gaan helpen?

Als medewerker van het Nationaal Park heb ik heel wat uren in dit bos doorgebracht. Ik heb daar gewerkt en gewoond. De vervreemdingszone was de plek waar mijn dagelijkse leven zich afspeelde. Vroeger ging het zo: je ging wandelen of je ging op bezoek bij familie, en plotseling kwam je wanhopige, hongerige, zieke en onderkoelde mensen tegen. In het begin belden de bewoners de grenswachten als ze vluchtelingen zagen. Maar een paar dagen later kwamen ze hetzelfde gezin weer tegen en beseften ze aan welk een pingpongspel de asielzoekers aan de grens werden blootgesteld. Er waren altijd tegenstand. Toen stopten ze met het bellen van de grenswachten. Het was ieders eigen beslissing hoe hij op deze situatie reageerde. Ik besloot te helpen.

Hoe heeft de regionale geschiedenis uw acties beïnvloed?

Tijdens de Eerste Wereldoorlog trokken Russische troepen zich terug uit Polen door gebruik te maken van de tactiek van de ‘verschroeide aarde’. Onze regio werd compleet verwoest en bijna vier miljoen mensen raakten op de vlucht. Onze overgrootouders overleefden alleen omdat een vreemde hen hielp. Ze leerden ons mens te zijn. Deze geschiedenis heeft onze streek gevormd. Er is een gezegde dat luidt: “Opdat het kwaad zal zegevieren, is het voldoende dat het goede niets doet.”

Hoe reageren de mensen in Polen op dit proces?

Ik maakte mij daar echt zorgen over. Maar hier waar ik woon, krijg ik veel steun van mijn buren, collega's en vrienden. Dat is geweldig! Daarom heb ik besloten om in dit proces met mijn volledige naam en foto te verschijnen. Als je het de mensen in Warschau vraagt, denken zij er misschien anders over. Als je in een chique appartement in de stad woont, kun je over grote politieke kwesties nadenken. Maar hier thuis gaat het niet om geopolitiek, maar om echte mensen en hun levens.

Hoe is uw dagelijks leven veranderd als gevolg van de aanklachten?

Ik heb geen goede gezondheid. Ik heb vaak hoofdpijn en ben erg gestrest. Het verhaal begon in 2022 – het is nu 2025 en voor ons eindigt het niet in een paar dagen. Maar ik heb maar één leven. Ik moet voor mijn kinderen en mijn bejaarde moeder zorgen. Ik ben moe. Maar ik ben 56 jaar oud. Ik wist dat mijn hulp gevolgen kon hebben. Maar het feit dat “mijn staat” zich op deze manier tegen mij keerde, maakte mij heel verdrietig.

Welke impact heeft het proces op andere mensen die vluchtelingen willen ondersteunen?

Het gaat niet eens om de ondersteuning van vluchtelingen. Ik denk dat het erom gaat te definiëren wat humanitaire hulp is. Het gaat erom het goede voorbeeld te geven. De Poolse regering wil humanitaire hulp criminaliseren. Ze willen aan andere mensen laten zien: Doe dat niet. Dit alles was niet mijn idee. Mijn hele leven draait om ons cultureel erfgoed en natuurbehoud. En toen waren die mensen er ineens en moest ik reageren. Met deze beschuldiging wil men de andere mensen in het land laten zien dat het beter is om geen mens te zijn en zich aan de regels van het land te houden.

Hoe is de huidige situatie?

De Poolse regering heeft een muur gebouwd aan de grens met Wit-Rusland, die wordt bewaakt met drones en speciale apparatuur. Er zijn nog steeds migranten aan de grens, maar ze worden opgejaagd en teruggestuurd door grenswachten en het leger. Wij “normale mensen” zien hier in de bossen geen vluchtelingen meer. We horen het pas als er weer een lichaam in het moeras wordt gevonden.

In 2023 werd de rechts-populistische partij PiS uit de macht gestemd. De nieuwe regering onder Donald Tusk ( liberaal-conservatieve Civic Coalition ) heeft de asielwet van 2024 opgeschort en wil de Geas-hervorming niet doorvoeren. Had je dat verwacht?

Ik moet zeggen dat het erger is dan voorheen. Toen PiS in de regering zat, was Adam Bodnar ombudsman voor burgerrechten en plaatsvervangend hoofd van de Poolse Helsinki Foundation [een niet-gouvernementele organisatie die zich inzet voor de mensenrechten in Europa, met name in Polen]. Activisten als Grupa Granica zagen in hem iemand die hen zou helpen bij het verdedigen van de mensenrechten. Nu heeft hij als Minister van Justitie en Procureur-Generaal het initiatief genomen om ons voor de rechter te brengen. De regering doet nu hetzelfde als onder PiS. Het enige verschil is dat er niemand meer in de politiek is die ons zou steunen.

Op 18 mei vinden de presidentsverkiezingen plaats. Welke rol speelt migratie hierin?

Ik vind het goed dat politici zich negatief uitlaten over vluchtelingen en migranten. Degenen die zeggen: “Wij zijn tegen vluchtelingen”, stijgen in de peilingen. Deze trend is overal in Europa zichtbaar.

Wat zou u mensen buiten Polen willen vertellen over uw zaak?

Wanneer mensen op de vlucht slaan, om welke reden dan ook, hebben wij als gewone mensen maar één taak: Wij moeten handelen volgens ons geweten. Wij moeten solidair zijn met elkaar – in onze buurt en ook met vreemden. Ik probeer altijd zo te leven dat ik andere mensen behandel zoals ik zelf behandeld wil worden. De politiek verandert voortdurend: het belangrijkste dat we kunnen doen, is op de hoogte blijven en onthouden dat we allemaal mensen zijn.